NAZMIYE ORAL

Hello Goodbye (column Volkskrant 30-01-2012)

 

Ik heb het altijd raar gevonden om niets vermoedend een column te lezen om er na de slotzin erachter te komen dat het de laatste column van de desbetreffende columnist betrof. Een geruisloos vertrek is vervelend. Niet uit sentiment maar uit respect voor de lezer die al die tijd heeft gezorgd voor bestaansrecht van de columnist. Toch blijkt, beste lezer, nu ik zelf mijn laatste column op deze plek schrijf, dat dat best ingewikkeld is.

Toen ik bij de krant begon in 2003 hadden we 9/11 achter de rug, door de moord op Pim Fortuyn was de eerste moderne politieke moord een feit, maar we hadden geen idee van wat ons nog te wachten stond. Later zouden we Theo van Gogh verliezen en zou ons land onherroepelijk veranderen, gestort in een strijd tegen de Islam en voor vrijheid van meningsuiting. Ik weet nog dat de stad Amsterdam voornemens was miljoenen te stoppen in een Islamitisch Kuntshuis, vlak na de moord op Theo van Gogh, omdat de stad wanhopig probeerde zich tot deze religie te verhouden. Nu zou zo een initiatief ondenkbaar zijn met ons boerkaverbod. Je verhouden tot een religie is ook afdalen naar de verkeerde plek: Je moet je verhouden tot elkaar, van mens tot mens.

Laatst moest ik een speech houden tijdens Winternachten over de Hollandse lente. Ik kon er maar niet toe komen, aan die lente, want als we het leven zien als een moestuin dan zitten we in de winter. We zitten in een tijd van vernietiging waarbij eerst al het oude dood moet voordat het nieuwe kan ontkiemen. Mijn medespreker, een bekende Iraanse schrijver, vond mijn voorstelling van de zaken niet te pruimen zo negatief en protesteerde hevig, het ging goed met Nederland! Ik vroeg me af of hij in ‘Lala-land’ leefde. Misschien had hij een tweede natuur geadopteerd, ingegeven door zijn migrant-zijn, en beoefende hij tegen heug en meug positivisme als overlevingsstrategie. Of misschien had hij een diep filosofisch inzicht, namelijk dat ten alle tijde, alles altijd in perfecte orde is. In dat geval sluit ik me daar volledig bij aan. Alles is ten alle tijde perfect in orde, God bestaat, wij zijn het zelf.

We zijn verbonden met elkaar en met duizenden levens voor ons en duizenden levens na ons. Onder al die levens zoemt een gezamenlijke toon van verlangen, haat, angst en liefde dat een pulserende onderstroom produceert waarmee we ons gezamenlijk lot bepalen. Aan de vooravond van de lente dragen we elk ons steentje bij aan de vernietiging. Kafir’s moeten dood, moslims verslagen , homo’s zijn ziek, kinderen te verkrachten, de waarheid door spindoctors om te buigen, het in steen gebeitelde recht multi interpretabel. Op Winternachten was ook de Britse filosoof John Gray te horen. Hij gaf de economische crisis de schuld, dat mensen bij gebrek aan een verklaring en uit behoefte aan een verhaal minderheidsgroepen marginaliseren. Hij haalde de geschiedenis erbij waarbij in tijden van schaarste herhaaldelijk menselijke tragedies ontstaan.

Zo lijkt het alsof we beesten zijn, uit op onze eigen vernietiging. Toch is onze collectieve onderstroom niet enkel bezig met zoiets banaals als materieel gewin. Stel je twee mensen voor die omkomen van de honger. We leggen een stuk brood voor ze neer. Het is logisch als ze dat brood niet zouden delen maar in hun eigen mond zouden stoppen. Het zit immers in ons dna te willen overleven. Tegelijk is de mens het enige dier dat in staat is boven zichzelf uit te stijgen. We storten ons in cyclussen van geweld om dat te kunnen ervaren. Want de mens is ook in staat, al weet hij dat hij zal omkomen van de honger, er voor te kiezen het brood aan een ander te geven. De beloning hiervoor is geen moreel hoogstaand gevoel, of randbegrippen als goed en kwaad, maar het begrip dat die daad net zo belangrijk is voor de overleving van onze soort als dat we dat brood in ons eigen mond zouden stoppen. Er is geen schuldige, geen dader, geen slachtoffer. Wij spelen allen ons eigen rol in onze gezamenlijke reis op weg naar deze waarheid. Dat is ten diepste waar ik in geloof.

Waar ik niet in geloof, is afscheid. We hebben elkaar allang op andere plekken gevonden: in theaterteksten door het hele land, op de pagina’s van mijn roman. Rest mij de wens u eens in het echte leven tegen het hart te lopen.

 

 

 

 

 

 

De Stiefkinderen van de Turkse staat (column VK 02-01-'12)

‘Die aanhef boven verschillende krantenartikelen vond ik bijzonder wreed.’ Premier Erdogan staat strijdbaar de pers te woord na het vrijdag gebed. Even te voren heeft hij zijn medeleven getoond aan de nabestaanden van de 35 omgekomen burgers uit Uludere die voor PKK strijders waren aangezien. ‘Geen enkele regering valt haar eigen burgers met voorbedachte rade aan. Dat kan in het verleden gebeurd zijn, maar niet tijdens ons bewind.’

Ook het Turkse leger heeft in een zeldzaam statement formeel medeleven getoond aan de nabestaanden van de slachtoffers. Maar van het nemen van verantwoordelijkheid of het maken van excuses is vooralsnog geen sprake. Misschien is het daarvoor ook te vroeg. Aangezien premier Erdogan druk doende is de precieze toedracht van het ongeluk te achterhalen maar tegelijk ook weet bij wie de werkelijke eindverantwoordelijkheid ligt: de militante PKK (Koerdische Arbeiders Partij). Zij opereren volgens Erdogan expres in gebieden waar veel burgers leven en zorgen zo voor onnodig veel burger leed.

Een land dat dagelijks te maken heeft met terreur (de strijd tussen Koerden en Turken heeft vanaf ’84 tot nu toe aan 45000 mensen het leven gekost) is logischerwijs in een staat van oorlog. Er heerst een diep wantrouwen tegen een ieder dat kritisch is over het dierbare land dat onder dreiging van terroristen staat. Een diep wantrouwen dat een verlammend gevolg heeft: censuur.

Terwijl Koerdische journalisten via de sociale media overuren draaiden en de wereld van beelden en ooggetuigenverslagen voorzagen, kwamen pas na ruim een halve dag (een eeuw in deze tijd van internet journalistiek) de grotere Turkse televisiestations in beweging. Nadat de regering met een verklaring was gekomen, waagden zij zich aan berichtgeving. Dat er een fout was gemaakt, een noodlottige en ongelukkige fout. Ondertussen waren in Istanbul urenlang grote demonstraties aan de gang die diezelfde journalisten wellicht vanuit de redactiekamer konden gadeslaan. Die terughoudendheid van de mainstream media om feiten te delen met de massa -al is de precieze toedracht onbekend- is zorgwekkend.

Op de bliksemsnelle sociale media was de werkelijke tendens en verscheurdheid te horen tussen Turken en Koerden. Wie zich solidair toonde met de omgekomen burgers, ook lang nadat bekend werd dat het om onschuldige burgers ging, werd op zijn zachts uitgemaakt voor naïeveling en op zijn hardst voor landverrader. Elke bewoner van zuidoost- Turkije is op papier een Turk maar in wezen een potentiele vijand van de Turkse staat. Het wantrouwen naar de Koerdische medemens zit diep. Het is voor velen moeilijk te geloven dat Koerden, levend in een broeinest van de PKK, niets met die strijd te maken hebben. Velen kennen wel iemand wiens zoon, neef of broer door toedoen van een PKK strijder is omgebracht. Er is de diepgewortelde overtuiging dat de PKK nooit zolang voet aan de grond had gehad als het geen hulp zou krijgen van de bevolking. Vele dorpelingen uit zuidoost- Turkije beschrijven hun leven als een hel: als een soort stiefkinderen van de staat, verlaten door alles en iedereen. Gedwongen door de omstandigheden in het onrustige gebied, voorzien meeste mensen - net als de groep omgebrachte burgers- in hun levensbehoefte met smokkelen. Enerzijds worden de dorpelingen door de gendarme nauwlettend in de gaten gehouden, anderzijds worden ze onder druk gezet door verzetsstrijders van de PKK om hen van allerlei hulp te voorzien.

Ook de dagen erna was het stil op een enkel update tijdens het journaal na. Wie op oudejaarsavond naar de Turkse televisie keek zag gala-uitzendingen met glitter en glamour, zingende mannen, schaars geklede en met allerlei hulpmiddelen tot grote rondingen opgepompte vrouwen en een marathon uitzending van de Turkse versie van Holland got talent. Het was feest, feest en nog eens feest. Nergens een teken van nationale rouw. De reden mag duidelijk zijn: het waren onschuldige burgers die omgekomen zijn, maar ook Koerden. Van burger en mens gereduceerd tot collateral damage.

Ik geloof niet dat Erdogan’s regering moedwillig op haar eigen burgers heeft geschoten, zoals sommige overspannen Koerdische leiders beweren. Ik hoop dat Erdogan werkelijk is geraakt door de aanhef van sommige krantenkoppen die beweren dat zijn regering zijn eigen volk heeft gebombardeerd. Want dat is precies wat er is gebeurd. Ik vraag me af of Erdogan dezelfde policy zou volgen als er in zuidoost- Turkije enkel Turken zouden wonen. De bereidheid tot het nemen van zulke risico’s in bevolkte gebieden vraagt om het nemen van de totale verantwoordelijkheid, in plaats van die verantwoordelijkheid in de schoenen te schuiven van terroristen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ik wil je verlossen (column Volkskrant 21-11)

In deze surrealistische week waarin de (volgens het Openbaar Ministerie ten onrechte niet vervolgde) zwangere vrouwenmishandelaar en dierenvriend Dion Graus een ‘grapje’ maakte over de invoering van de perspolitie in de Tweede Kamer(cq cabaretpodium voor de Partij Van Volksvertier) tegen die rioolratten van de pers. De week waarin minister Rosenthal zijn hoogste ambtenaar opdracht heeft gegeven om te voorkomen dat ambtenaren ooit nog anoniem via de pers kritiek kunnen uiten. Tijdens de intocht van Sinterklaas een Antilliaan werd opgepakt omdat hij een t-shirt droeg met het opschrift: ‘Zwarte Piet is racisme’ lag ik, geheel in deze surrealistische stijl, op straat in Slotermeer, als het kleurrijke Onderbewuste van mijn adoptiemoeder Hulya met deze tekst als bijschrift: ‘Ik wil je verlossen.’

Er liep een Marokkaan voorbij die links van me op de grond spuugde. Twee Nederlandse mannen stonden rechts van een afstand naar me te kijken. De aardige mevrouw van de fietswinkel waar ik voor lag vroeg aan de mannen of ze me wilden verlossen, hintend op de tekst op de stoep stond. Een van de mannen liet zijn onderbuik gevoelens de vrije loop. “ Ja, ik wil ze wel een nekschot geven, maar dat mag niet he?! Ik hoop wel dat ze griep oploopt. Hele flinke griep.’ Ik tilde mijn hoofd op. ‘Wat ben jij naar.’ ‘Ja, dat moest je eens bij mij proberen, zo voor mijn deur liggen. Dan had je het wel geweten hoor.’ Ik begreep dat de mevrouw van de fietswinkel naar binnen  moest zijn geslopen, wellicht.  Het publiek van de voorstelling de WijkSafari, keek vanaf het balkon van mijn adoptiemoeder Hulya op twee hoog onder het genot van een glaasje Turkse thee en zelf gedraaide sigaretten vermomd in een Marlboro pakje naar beneden. De spanning was van hun gezichten te lezen, al was het fijn dat ze niet alles konden horen. Ik bleef liggen en constateerde dat ik er van genoot kwetsbaar te zijn. Tot een knap meisje waarvan ik dacht dat ze Marokkaans was zachtjes naar me toesloop en me op haar knieën begripvol begroette met een woord die nog nooit iemand tegen me heeft uitgesproken: ‘Shalom.’ Omdat alles op een kosmische grap begon te lijken stond ik op.

Ik wurmde een paar vingers tussen de glazen elektrische buitendeur zoals ik had geleerd, dat daardoor vanzelf openging. Vervolgens graaide ik in mijn bh naar Hulya’s huissleutel om ongemerkt voor het publiek binnen te komen. Ik bedacht me wat een dom wezen de mens toch is. Natuurlijk was ik een beetje aangedaan omdat iemand mij in gedachten een nekschot wilde geven. En ik wist ook wel dat ik in wezen uit precies hetzelfde hout ben gesneden als die man omdat ik net zo hard terug oordeelde. De hele week was ik er getuige van geweest hoe mensen in een georganiseerde vorm, onder het mom van een voorstelling, in elkaars leven op bezoek gingen. Hulya verhulde zich vaak in de rol van huisvrouw door niets van zichzelf prijs te geven en mensen vol te proppen met eten. De zin ‘Ik wil je verlossen’ was van haar en luidde in zijn volheid: ‘Ik wil je verlossen van de plicht dichterbij te komen.’

Soms had ik het gevoel Hulya te moeten beschermen als iemand vroeg ’ Waarom draag je een hoofddoek?’ Om zonder het antwoord af te wachten eraan toe te voegen: ‘Dat vind ik jammer.’ Haar kwetsbaarheid en openheid hield een risico in: de kans op impertinente vragen. Maar het bracht haar ook veel. Na een aantal dagen van impertinente vragen maar ook zelfgemaakte kaartjes in de bus als bedankje, een bos bloemen bij binnenkomst en een oprechte uitnodigingen om zelfgebakken appeltaart te komen eten in Amsterdam Zuid begreep ik de werkelijke rol van het publiek: ze veranderden in een paar dagen Hulya’s wereldbeeld.

Maar zoals gezegd geloof ik dat de mens een dom wezen is: lui en gemakzuchtig. Met oneindig veel potentie als ‘de geest’ erdoor heen mag waaien. Dat onze vrijheid steeds meer aan banden wordt gelegd is een slechte zaak. Dat kritiek wordt gezien als het behoren tot een kamp is pure armoede. Het maakt ons klein en beperkt, maar niet tot de mens die we in potentie kunnen zijn. Grootsheid moet men zich herinneren als potentie. Het moet aangemoedigd en vormgegeven worden, in attitude, rotsvaste regels en een houding die gebaseerd is op groei en een wens grootser te zijn dan de sterfelijke mens. Beschaving heet zoiets geloof ik. 

 

Geheime Lokale Economie (Column Volkskrant 07-011-2011)

Ik krijg het verzoek aan mensen te vertellen dat ze een catering kan verzorgen voor verjaardagen thuis. Ook maakt ze speciale Turkse gerechten die zeer bewerkelijk zijn en een waar festijn voor connaisseurs. De opdrachten kunnen al beginnen bij een kilo manti, een pasta gerecht, gevuld met knoflook, kruiden en vlees, dat zeer bewerkelijk is en door de drukkere huisvrouwen daardoor liever wordt ingekocht. Haar vriezer ligt vol met tientallen ‘Içli köfte’, een gestroomlijnde druppelvormige gehaktbal, van buiten bedekt met tarwe rijst, van binnen gevuld met gekruid gehakt. Ze hoopt ze binnenkort voor vijftig cent per stuk bij een bakker in de etalage te verkopen. Hij hoeft er niets voor te hebben. Ook laat ze me een aantal geborduurde hoofddoeken zien, die ze zelf heeft gemaakt. Ze heeft ze twee jaar lang aan mensen verkocht tijdens thuisfeestjes, met het geld heeft ze een kennis geholpen die in de schulden zat. ’ Sommigen begrepen niet dat ik het geld niet voor mijzelf hield. ‘ zegt ze. ‘Maar ik geloof erin dat je elkaar moet helpen. Vandaag zij. Morgen ik.’

Sinds een aantal weken heeft Hulya me geadopteerd. Hierdoor ben ik getuige van een heel nieuw fenomeen waar ik soms zijdelings en per toeval mee te maken kreeg: Een lokale, geheime, economie die zij en velen met haar in de wijken hebben opgezet. Ze woont in Slotermeer, een krachtwijk in Amsterdam west en trekt met me op als onderdeel van de WijkSafari, een voorstelling van Zina en Female Economy, dat een tocht door Tuinstad Slotermeer zal zijn om de wijk te ervaren, levens te doorkruisen van wijkbewoners en achterop de brommer van samenscholing naar samenscholing  te rijden. Hulya heb ik leren kennen via een vriendin van haar waarmee ik vier jaar geleden een project heb gedaan. Terwijl ik werkte in andere wijken hielden we contact dat gestoeld was op sympathie maar zeker ook op economische behoeften. Ik hielp haar regelmatig aan adressen voor (zwart) schoonmaakwerk of aan werk door haar onderdeel te laten zijn bij een gastcollege aan de Hogeschool Amsterdam  waarbij ze werd geïnterviewd door studenten, wat met haar gebrekkige Nederlands een meesterlijke tijd opleverde voor alle betrokkenen. Tussendoor werkte Hulya bij verschillende bakkers maar door twee slechte knieën, en twee daarop volgende operaties, hield ze dit werk niet lang vol.

Langzaam kreeg ik inzicht in haar thuissituatie waar ze liever niet te veel over uitweidde. Ze had een nutteloze man waar ze vol humor over kon vertellen en maakte zich geen illusies over de romantiek van een huwelijk. Drie kinderen die elk bezig waren met hun eigen leven en zij, zij zorgde ervoor dat alles draaide in het huis en in al die levens, wat viel er meer te zeggen? Nu zit ik dichter op haar huid en staat de situatie thuis inmiddels op het punt te veranderen. Hulya heeft besloten te scheiden van haar man die,  naar ik nu begrepen heb, een alcohol probleem heeft. Dit resulteerde in de hierboven genoemde fascinerende overlevingsdrift.

Hulya zal de eerste maanden een uitkering moeten aanvragen omdat haar man sinds kort arbeidsongeschikt is verklaard. Wat mij fascineert is de discrepantie in hoe zij straks in de boeken zal verschijnen en wat haar potentie in werkelijkheid is.  Hoe zal een klantmanager vanuit een uitkerende instantie straks naar Hulya kijken? Ze is veertig, kan matig Nederlands, geen opleiding, drie kinderen en een beperkend gezondheidsprobleem. Waarschijnlijk wordt ze onbemiddelbaar verklaard. Misschien moet ze een re-integratie traject in waardoor ze vanaf nul moet beginnen. Haar kracht en vaardigheden, haar zelfredzaamheid en creativiteit, zullen om zeep worden geholpen omdat ze een nieuw systeem moet leren. Waarschijnlijk zal ze in de periferie van de wet zorgen voor een aanvulling op haar uitkering. Je zou vanuit het huidige cynisme en wantrouwen naar de vreemdeling  kunnen bedenken dat mensen sowieso liever zwart werken. Vanuit mijn werk heb ik geleerd dat juist mensen die zich ondergewaardeerd voelen in een maatschappij waar ze geen waarde lijken te bezitten, in wezen niets liever willen dan hun waarde naar buiten te brengen omdat dit zorgt voor een volwaardig leven in plaats van een schaduwleven in de periferie.

Ze moeten enkel wegwijs gemaakt worden in hoe ze dat zouden kunnen doen. Het zoeken is naar een creatief  systeem dat de economische ijver van de migrant te gelde kan maken.

 

 

 

Ga mee op #WijkSafari, achterop de brommer bij een hangjongere en te voet als ware het de savanne. (14/tm19 nov)

ZINA NODIGT U UIT VOOR DE WIJKSAFARI

Wonen in een Voorstelling en de Onverwachte Schoonheid van de Lokale Economie.

De bewoners van Tuinstad Slotermeer Amsterdam adopteren ons voor een week.
Wandel en leef met ons mee van oase naar oase. Leer de ritmes van deze verborgen plek, de uithoeken van een stad, waar u 
misschien langs fietste maar waar u nooit de tijd of moed voor had om in rond te dwalen. Bewoners van Slotermeer zullen uw 
pad kruisen, u wordt meegevoerd naar hun huiskamers door het lokale verkeer.

Bij Fatma schuift u aan bij de lunch en eet u mee met haar gezin. 
Tilly slentert met u naar haar huisarts. Misschien wandelt u daarna het leven van Rob binnen die de buurt leefbaar houdt, altijd 
op de uitkijk staat en iedereen kent. Of u belandt achterop de brommer van Mohammed -net 19- zich voortdurend verplaatsend 
van samenscholing naar samenscholing.

We nodigen u uit om te komen wonen in deze voorstelling en zodoende in de levens van de bewoners. 
Soms zie je iets dat je nog niet eerder zag maar als je het eenmaal hebt gezien, kun je het daarna nooit meer niet zien.

WANNEER SPEELT DE WIJKSAFARI?
Van maandag 14 november t/m zaterdag 19 november.
Duur van de voorstelling: van 13.00 tot 17.00 uur. 
Kosten: €20 per persoon (incl. lunch).

HOE KOMT U AAN KAARTEN VOOR DE VOORSTELLING?
Bellen naar: 020-5535126 of mail naar info@zinaplatform.nl
Vergeet niet uw mobiele nummer te vermelden!
U krijgt enkele dagen voor de voorstelling een persoonlijke uitnodiging.

Wij verheugen ons nu al op uw komst!

CREDITS
Concept | Adelheid Roosen
Regie | Merel de Groot
Makers | Agnes Matthews, Elly Ludenhoff, Myriam Sahraoui, Nazmiye Oral, Shahin Abdalla en Adelheid Roosen. 
En adopties ouders uit Slotermeer Fatima Gassan, Halima, Truus, Zubeyde en Ronald
Advies | Titus Muizelaar
Productieleiding | Tim Nieburg
Producenten | Zina Platform & Female Economy
Met pegels ondersteund door | Europees Integratie Fonds, Fonds voor Cultuurparticipatie, Het Fonds Podiumkunsten en 
Stadsdeel Nieuw-West 

WIE WE ZIJN

Zina trekt als nomade door eigen land. We komen aan in een wijk om de bewoners te leren kennen, hen te raken en zelf 
aangeraakt te worden. Wat is uitdagender dan werkelijk in het leven van iemand anders te stappen, in iemands bed te slapen, 
het eten te eten dat nog ongekende handen hebben bereid? Om van vreemdeling medebewoner te worden en verlegen durven zijn.

Vanuit de gedachte dat uiteindelijk alles een illusie is, werkt Female Economy aan een nieuwe economische gedachte:

Come near, just come to me | Hélène Cixous
Dat is onze Cultuur en dat is onze Kunst.

 

 

Het Belang van Sonja, Hanneke en Wouke op TV (VK 10 okt)

De afgelopen dagen ontstond er een kleine actie op Twitter waar ik aan mee deed. Dit was mijn tekst: ‘Een dame op leeftijd +ervaring ipv uitgezakte ole kerels! Twitteractie: #Sonja weer fijn elke zaterdag op de buis bij @omroepvara ! RT aub!!’ Het ging hier uiteraraard om talkshowkoningin Sonja Barend.Ik heb sinds een goede vriendin in de overgang kwam, zo’n drie jaar geleden, een fascinatie opgelopen voor de ouder wordende vrouw. Dit omdat ik zelf inmiddels een oudere vrouw aan het worden ben. Want het staken van de behoefte om het Alfa vrouwtje te zijn, het zelfs vertederend kunnen aanschouwen hoe een jongere vrouw bejegend wordt door een man die onder de indruk is van haar schoonheid zijn duidelijke tekenen. Het valt me de laatste tijd op dat ik het tegenwoordig niet meer zo belangrijk vind om mooi te zijn.Tuurlijk, ik smeer nog steeds van alles op mijn gezicht maar zoals het ooit was: een soort van jachtkleuren, alfa vrouwtjes uitdossing, perfect en helemaal tot het gaatje qua effectbejag, zo is het allang niet meer. Ik wil nog steeds wel mooi zijn, (gewoon voor mijzelf denk ik dan goedkeurend en zelfingenomen), maar ik hoef niet meer de mooiste te zijn. Ik vermoed dat het biologie is. Ik wil immers zeker weten geen kinderen meer. Mijn fascinatie met oudere vrouwen komt ook deels voort uit de behoefte om de grote klap van na overgang voor te zijn. Niets is zo beslissend in het leven van een vrouw als de overgang. Waar de pubertijd en het krijgen van kinderen een vrouw modelleert naar een beeld dat in de maatschappij sinds eeuwen bestaat, is er na de overgang voor de vrouw van nu een kaal leeg landschap met onbevredigende vooruitzicht. Wat is een vrouw nog waard nadat ze geen kinderen meer kan krijgen en zogenaamd niet meer seksueel aantrekkelijk is? We kunnen net doen alsof het in onze westerse maatschappij er niet zo grof aan toegaat en dat we geëmancipeerd zijn maar dat is niet zo. Na de overgang hebben we de keus uit cosmetische chirurgie en cougar worden of  vervagen tot een soort van moeke. Alhoewel de nadruk bij dit alles op fertiliteit en seksualiteit lijkt te liggen gaat het in wezen om macht. Wat is de macht van de oudere vrouw in deze maatschappij? Wat is haar betekenis? Ik ben opgegroeid met een beperkt vrouwbeeld. Een vrouw maakte het nest, was wijs en hield haar mond waar nodig en offerde zich op aan man en kinderen. 'Ik heb van mijn haren een bezem gemaakt' is dan ook een van mijn favoriete Turkse gezegdes die ik soms dramatisch tegen mijn kinderen bezig. Het is voor de duidelijkheid bedoeld als ironie want het tegendeel is waar in mijn geval van de egoïstische carrière moeder. In tegenstelling tot haar westerse variant, stijgt de Turkse vrouw doorgaans in waarde naarmate ze ouder wordt. Een oudere Turkse vrouw geniet, enkel door haar leeftijd, meer respect en overwicht. Toen ze jonger was had ze weinig zeggenschap, en als ze die al kreeg had het weinig waarde. Als ze ouder wordt krijgt ze meer zeggenschap en stijgt haar stem in waarde. Dit omdat de hele maatschappij is ingesteld op waarde en respect voor ouderdom, dat geen verval betekent maar het stijgen van intelligentie opgedaan door levenservaring. Helaas zit aan die groeiende macht van de oudere Turkse vrouw een andere kant: omdat ze nog steeds haar stem niet buitenshuis kan doen gelden is die stem die later verkregen wordt nog steeds niet zichtbaar. Het is een gegeven dat leeft in het collectieve bewustzijn. De westerse vrouw heeft door haar bewegingsvrijheid wel de mogelijkheid om die kracht naar buiten te brengen en toch zijn we er niet in geslaagd om waarde te creëren voor leeftijd en levenservaring.. Dat zie je vooral op tv, de spiegel van de samenleving. Er zijn te weinig vrouwen zichtbaar die voorbij het hele biologische gebeuren van de seksualiteit zijn en toch hun kracht naar behoren etaleren waarvoor ze ook waardering krijgen. Mijn deelname aan de twitter actie was een egoïstische: Ik snak naar voorlevers, naar oudere, wonderschone, intelligente, sterke vrouwen met autoriteit en gezag, die enorme expertise hebben en meesters zijn in wat ze doen. In plaats daarvan mag ik het doen met een groep oude mannen aan een tafel die elkaar hysterisch aftroeven als apen op een rots. En nee, de Tafel van Vijf of Vrouw en Paard of zoiets was geen goede poging. Geen gekakel, maar oudere tot rijping gekomen kracht. Sonja Barend, Hanneke Groenteman en Wouke van Scherrenburg moeten op tv. Zodat ze kunnen voorleven voor allen die na hen komen.

 

 

 

 

Het verhaal van een Importbruidegom (VK 26 sept)

Verhalen over zielige importbruiden die gered moeten worden omdat ze driehoog achter worden weggestopt zijn er te over. Verhalen over importbruidegoms en de beperking van hun bewegingsvrijheid bestaan er nagenoeg niet. Tijdens het intensieve werken met mijn zwager, een importbruidegom, met wie ik een toneelstuk maakte over het verhaal van zijn aankomst, hebben we veel gereisd tussen Hengelo en Amsterdam. Hij vertelde dat een kennis die op visite was gekomen met haar nieuwe man uit Turkije, de opmerking had gemaakt dat zij haar man nooit permissie zou hebben gegeven om in het verre Amsterdam te gaan werken. We konden erom lachen. Ik voelde soms stroefheid vanuit mijn zusje naar ons werk, maar die spanning schaarde ik onder, ‘zojuist getrouwd en mist haar man daarom vreselijk.’ Ik wilde een vervolg op het werken met mijn  zwager. Over een half jaar zou ik door Nederland trekken met een audio/video installatie over huiselijk geweld. Ik stelde me voor dat hij de installatie rond zou kunnen rijden. Bovendien is hij erg goed met computers dus mocht er iets kapot gaan dan kon hij dat repareren: twee voor de prijs van één. En als ik eens her en der voor educatieve doeleinden een rollenspel wilde opzetten zou ik hem kunnen inzetten als acteur. Een win/win situatie. Ik zag ons door Nederland reizen: langs gemeentehuizen, ROC’s, Blijf van mijn lijf Huizen terwijl zijn Nederlands steeds beter werd en hij zich met steeds grotere zelfstandigheid door de Nederlandse maatschappij leerde bewegen. Ergens, ver weg in mijn achterhoofd, zag ik de impact van zijn groeiende zelfstandigheid en kracht voor mijn zusje: Zeker, zijn ontwikkeling zou op den duur ook goed zijn voor haar. Het kon niet anders. Ook zij zou, gedwongen door zijn vooruitgang, eindelijk ook uitvliegen en groter worden. Vooruitgang is immers goed. Altijd. Groot was de schok toen mijn moeder, aan wie ik het plan vertelde, totaal anders reageerde dan ik had gedacht. Het kwam erop neer dat ze erop tegen was dat mijn zwager met mij het land in ging. Liever zag ze hem, in de buurt van mijn zusje, in Hengelo werken. Al betekende dat werken in een kippenfabriek voor een karig loontje. ‘Hij is hier gekomen om een gezin te vormen’ vertelde ze. ‘Met je zus. En niet om het land door te reizen.’ Ik was perplex. Mijn moeder voelde als een slavendrijver in plaats van de wijze sterke vrouw voor wie ik haar had gehouden. En ik vroeg me af waarom ik mijn plan aan mijn moeder had verteld en niet aan Ugur zelf. Het antwoord wist ik waarschijnlijk zelf eerder dan ik me bewust was. Een aantal weken daarvoor had ik hem tijdens hun vakantie in Turkije gebeld omdat ik gevraagd was ons toneelstukje eenmalig te hernemen. Op de vraag of hij interesse had voor deze klus had hij geantwoord: ‘Daar gaan mijn vrouw en je moeder over’. Hoe vreemd ik zijn antwoord ook vond, ik had het geïnterpreteerd als extreme beleefdheid van zijn kant. Nu begrijp ik dat zijn antwoord er een uit liefde was. Net zoals ‘het verbod’ van mijn moeder. Wie de Amerikaanse show “Extreme Make-Over” vaak heeft bekeken ziet de grote impact van ‘vooruitgang ’ op partners. Tijdens de onthulling van het lelijke eendje dat is verbouwd tot een mooie zwaan zie je familieleden blij en ontroerd reageren. Maar vooral de echtgenoten kijken soms angstig. Omdat de balans is verschoven,  de rollen zijn veranderd, men is bang dat de dingen voortaan anders worden. En het zal ook anders worden, want hun vrouw is geen bang lelijk vrouwtje meer maar na tien operaties een ‘stoot’. Ik begreep dat mijn moeders afwijzing van de groei van mijn zwager voortkwam uit iets nobels: het houden van haar dochter, en, van haar schoonzoon. Opdat hun huwelijk een kans van slagen heeft. Natuurlijk ben ik van mening dat er groei moet komen, en hun actieradius groter moet worden dan in en om het huis, wil hun huwelijk inderdaad een leven lang meegaan. En omdat ik me als het zo uitkomt een mediterraan karakter aanmeet, meng ik me hier vol in. Inmiddels heb ik wel begrepen dat ik mijn zusje mee zal moeten nemen in mijn zwagers ontwikkeling. Mijn lieve zwager die kiest voor zijn vrouw en huwelijk. Het antwoord dat hij me gaf over de telefoon in Turkije was van een man die macht heeft maar het niet gebruikt, om de vrouwen van zijn familie te laten zien dat hij zich aan ze overgeeft, dat hij trouw aan ze is, en dat ze bij hem veilig zijn. Een man die laat zien dat hij hun niet zal verlaten.

 

 

Omstander bij huiselijk geweld

column Volkskrant 29-08-2011

‘De eerste keer dat ik zelfmoord pleegde was ik 15. Mijn moeder heeft me gered. Ze had ineens een sterk gevoel, liep diep het bos in en vond me aan een boom. Ik deed het omdat ik bang was dat ik zou moorden. Zo iemand wilde ik niet zijn.’ Aan het woord is Dennis, cliënt in een TBS kliniek. In een afgesloten ruimte zit ik tegenover hem met Kris van der Veen van Stichting Toevluchtsoord Groningen. Vanuit het Zina Platform werken we samen aan wat uiteindelijk de Geweld Verhalen Karavaan zal worden. Een reeks monologen van mannen, vrouwen, kinderen, omstanders en hulpverleners over geweld. De afgelopen maanden waarin de interviews plaatsvonden heb ik me afgevraagd of ik tot nieuwe inzichten zou komen. Een andere dan het geijkte besef dat geweld ontoelaatbaar is, dat er niet enkel daders en slachtoffers bestaan en dat alle betrokkenen hulp nodig hebben. Dat geweld niet iets is wat enkel twee mensen aangaat en waar we allemaal een verantwoordelijkheid in hebben was me al duidelijk. Zelf had ik in een situatie gezeten waarin een familielid in een ongezonde relatie zat. Geduw en getrek. Iets met schulden aan foute mensen. Ik liet haar man, de dader, niet merken dat ik het wist. Ik wilde hem ook niet veranderen, ik wilde haar redden. Zij werd zenuwachtig als wij samen in dezelfde ruimte waren, deed luchthartig en maakte grapjes. We speelden ‘er is niets aan de hand.’ Soms kwam ik in gewetensnood. Mij nam ze in vertrouwen en dus wist ik wat er speelde, en tegen hem deed ze lief. Haar ouders in Turkije wisten van niks. Dat vond ik heel erg omdat ik het niet begreep. Daardoor voelde ze zich afgesneden van alle hulp. Ze hield vol en zei alleen maar: ‘Dat kunnen ze niet aan.’ Het verbod op taallessen, het verbod op het aanvragen van een paspoort, dat alles liet ik maar voor wat het was. Maar toen ik hoorde dat ze was geslagen met haar baby in de buik heb ik haar gesmeekt om bij hem weg te gaan. Ik was er van overtuigd dat ik haar kon helpen. Ik zou er helemaal voor haar zijn. Ik weet nog dat ik tegen haar zei: ‘Er is een ding dat ik niet kan, een ding dat jij moet doen. Jij moet op eigen benen die deur uitlopen. Daarna vang ik je op.’ Ze bleef. Ze was bang dat hij haar iets aan zou doen. Ik kon me daar niets bij voorstellen. Achteraf denk ik dat ik misschien geen idee had van de omvang van het geweld, maar voor mij was hij gewoon een familielid, die ik al kende van kleins af aan. Toen kwam er verwijdering. Ik was gekwetst. En ik verloor mijn respect denk ik. Ik begreep niet waarom ze voor hem koos en niet voor mijn redding. Toch bleek na twee jaar mijn liefde voor haar groter dan mijn ego. Ik miste haar en begreep ook dat ik niks te veroordelen had. Dit was haar leven. Misschien dacht ik maar dat ikzelf anders zou reageren, maar wat wist ik daarvan? Vanaf mijn terugkomst was ze voorzichtig, nam ze me niet meer in vertrouwen en probeerde alles recht te praten. Haar ouders waren inmiddels op de hoogte van het geweld, maar vonden dat ze haar best moest blijven doen. Het ergste was dat ze geen idee hadden van alle jaren van ellende. Ze liepen achter omdat hun eigen dochter ze al die jaren in het ongewisse had gelaten. Ik heb haar niet kunnen helpen. Ik vind het jammer dat ik zo hard heb gewerkt om haar bij hem weg te krijgen, op de manier waarop ik dat heb gedaan. Want vanaf toen is ze niet meer open geweest en spiegelt ze alles beter voor dan het is. Ik ben haar eigenlijk al jaren kwijt. Vooral vind ik het jammer dat ik nooit tegen haar man over het geweld ben begonnen. De man die ik al van kinds af aan ken. Ik zou kunnen zeggen uit schaamte, maar eigenlijk had ik partij gekozen. Dat is wat ik heb geleerd na maanden van interviews. In een situatie waarin twee mensen een dynamiek in stand houden past geen oordeel en geen partijdigheid. Dat is de beste houding die je kunt hebben als omstander. Hoe moeilijk ook. Dennis heeft inmiddels leren praten in de kliniek. ‘Ik herken nu sneller de signalen waardoor ik weet dat het mis kan gaan. En dus heb ik nu meer verantwoordelijkheid. Dat vind ik soms zwaar.’ Het is zwaar, en toch zouden we dat moeten doen. Praten.

De ironie van het vrije woord

column Volkskrant 15-08-2011

‘Stomme kutlul!’ Aan het woord is mijn broertje Arif. Net 40 geworden, zit hij aan een cola in een Döner-zaak in Hengelo te wachten op onze bestelling. Arif is de enige die ik ken die tegenwoordig het principe van het vrije woord perfect ten uitvoer kan brengen. Zijn zojuist opgetekende uitspraak gold als antwoord op een kennis van onze ouders, die ons herkende in de Döner-zaak, te lang een praatje maakte en ondanks Arif’s verlegenheid en wegkijken hem toch probeerde een aantal antwoorden te ontfutselen. Na zijn in vrijheid en luid en duidelijk gegeven antwoord droop de man af naar een tafel verderop. Voor de vorm en als oudere zus moest ik Arif corrigeren: ‘Nou ja Arif , dat is ook niet aardig.’ Waarop mijn broertje vervolgde: ‘Hij is stom.’ De finesse in Arif’s beoefening van het vrije woord zit hem in zijn gedrag daarna, het totaal pakket als het ware. Hij wiegt wat heen en weer, zoekt dan toch oogcontact met degene die hij verwenst heeft en legt hem uit wat hij verkeerd heeft gedaan “Jij moet niet zo naar mij kijken.’ Om vervolgens de omstanders deelgenoot te maken van zijn gevoelens ‘Ik word bang van hem.’  Klaar, helder, duidelijk. Hij generaliseert niet, hij houdt zich niet in, hij is niet bezig met iemand wel of niet te kwetsen en ook niet met het beschermen van een of andere relatie. Hij uit zich, vanuit een urgentie en zonder angst, in het hier en nu. Toen premier Rutte weer glimlachend in zijn ambt voor de camera’s verscheen, viel mij op, hoe weinig hij op Arif lijkt en hoe jammer dat is voor hem. In tegenstelling tot Arif is hij een acrobaat op een dunne sliert voorzichtig gekozen letters. Hij glimlachte zoals gezegd en verontschuldigde zich voor een rekenfout wat volgens hem geen echte rekenfout was. Geen woord over de gebeurtenissen in Noorwegen, tot er naar werd gevraagd. De premier vond het allemaal smakeloos, Noorwegen was nog bezig met rouwen en er gingen geluiden op of de kogel van links of van rechts kwam. Wilders had daar niets mee van doen en Breivik was een idioot. Vooral de zin van Rutte, ‘Nu u me uitdaagt,..’ wekte argwaan, op de vraag van een journalist wat de premier vond van Wilders uitspraak na de aanslagen over moskeeën als zijnde haatpaleizen. Toen bedacht ik me dat de premier bang is en niet dom. Hij begint niet zelf over de woorden die hij afkeurt van zijn gedoogpartner, maar nadat hij door een journalist wordt ‘uitgedaagd’. Hij komt niet terug van vakantie om zich te verantwoorden of het voor zijn gedoogpartner op te nemen, hij onthoudt zich van elke inmenging en doet in deze net alsof hij hierin geen verantwoordelijkheid heeft en een privé persoon is. Een gedoogpartner die als een olifant in een porseleinen kast zijn haat en angst voor de Islam tentoonspreidt is tot daar aan toe, maar een premier die uit strategische gronden bang is om te praten en zich absoluut niet wil branden aan de spreekwoordelijke roze olifant in de kamer voelt als een zeer slechte zaak. Er is in Nederland altijd recht op vrije meningsuiting geweest. Er was alleen tegelijkertijd een code waar bijna iedereen zich aan hield. Laat ik dat ouderwets fatsoen noemen of zelfs intelligentie wat nu verward wordt door de zo verfoeide politieke correctheid. We eisen niet het recht op een vrij debat, maar op onfatsoenlijkheid (dat is generaliseren voor mij) , terwijl we tegelijk nog steeds voor fatsoenlijke burgers door willen gaan. De ironie is dat de roep om een open en vrij debat precies het tegenover gestelde heeft opgeleverd. Bedreigingen en doodswensen zijn geen uitzonderingen meer, juist doordat we elkaar het recht op spreken willen ontzeggen. Elke kritische noot wordt meteen gekwalificeerd als een aanval. We zij bang overgenomen te worden door achterlijke moslims, maar het blijkt dus dat ook de westerse mens met zijn eeuwenlange beschaving en recht op vrije meningsuiting en oefening in democratie niet weet hoe het een vrij debat moet voeren waarin je mensen wel kunt beledigen en kwetsen maar waarin je nog steeds intelligent te werk gaat, zonder bedreigingen je punt kunt maken. Hoe achterlijk is dat? Tenzij je net als Arif, recht voor zijn raap je mond open trekt, zonder aanziens des persoons zegt wat je op je lever hebt, en daarna nog samen een colaatje kunt drinken valt er nog veel te leren voor ons. Maar mijn broertje heeft mazzel. Opgegroeid als hij is in een moslim cultuur, heeft hij nooit leren praten. Maar als verstandelijk gehandicapte is hij een natuur talent.

Wie is er bang voor Virginia Woolf theatermarathon

Met George Groot als George van Martha tijdens de Uitmarkt in De LaMar theater. 

27-08-2011